Bywają koncerty bardzo szczególne, wyjątkowe, takie, które pamięta się przez bardzo długi czas i o których z góry będzie wiadomo, że będą wielkimi wydarzeniami. Tak właśnie było w przypadku koncertu, którego miałem okazję wysłuchać w poniedziałek w wiedeńskim Konzerthausie. W programie znalazł się Koncert skrzypcowy Johannesa Brahmsa i V Symfonia Carla Nielsena. Grała orkiestra Wiener Philharmoniker, solo na skrzypcach wykonywał Leonidas Kavakos, dyrygował zaś Herbert Blomstedt.

Trudno ująć w słowach istotę tego konkretnego wykonania Koncertu skrzypcowego Brahmsa i określić, dlaczego było tak bardzo poruszające. Był to przecież na pozór Brahms zupełnie normalny, w którym wykonawcy nie odkrywali ani Ameryki ani żadnego innego kontynentu. Wszystko było tam na swoim miejscu, zagrane w ujmująco naturalny i pełen ciepła sposób. Kavakos grał dźwiękiem mocnym i pełnym ekspresji, który idealnie pasował do stylu tego kompozytora. Nie jest to koncert, który pozwala soliście na nadmierną ekwilibrystykę, a partia solowa jest wtopiona w brzmienie orkiestry. Ta brzmiała wyśmienicie, czemu trudno się dziwić, dzieła Brahmsa stanowią wszak podstawę repertuaru Wiedeńczyków. Jeśli więc jakaś orkiestra ma zagrać go dobrze i naturalnie, to właśnie ta. Znakomicie wypadła monumentalna, doskonale skontrastowana część pierwsza, a także poprowadzone naturalnie i swobodnie drugie ogniwo z przepiękną solówką oboju. W trzeciej części Kavakos pozwolił sobie na odrobinę luzu i efekciarstwa w postaci ostrych akcentów rytmicznych, ale było to wszystko w dobrym guście i nie przekraczało granic stylu muzyki. Blomstedt dyrygował bardzo oszczędnie, wykonując lekkie i momentami prawie niezauważalne z punktu widzenia publiczności ruchy. Skrzypek asekurował się więc, łapiąc przed niektórymi wejściami kontakt wzrokowy z koncertmistrzem. Na bis zabrzmiała zagrana powoli i elegijnie Sarabanda Bacha.

Carl Nielsen należy do ulubionych kompozytorów Blomstedta. Zarejestrował też dwukrotnie cykl jego sześciu symfonii, za pierwszym razem z Danish Radio Symphony Orchestra (dla Warnera) i z San Francisco Symphony (dla Dekki), a nagrania te należą już do klasyki fonografii. Nie było więc żadnych wątpliwości, że dyrygent wybrał utwór, który naprawdę kocha i na którym naprawdę mu zależy. Język muzyczny Nielsena jest szalenie specyficzny, odległy o lata świetlne od tradycji romantycznej, specyficzny pod względem formy i treści. W Piątej uwagę zwraca przede wszystkim sposób traktowania dętych drewnianych (ze szczególnym uwzględnieniem fletów i klarnetów), które Duńczyk traktował w sposób antycypujący dużo późniejszy styl Szostakowicza, oraz perkusja, przeznaczona tu do wygrywania motorycznego, marszowego ostinata. Odcinek ten był zrealizowany podczas koncertu fenomenalnie, wręcz hipnotycznie, a Blomstedt osiągał robiące wielkie wrażenie ogromne kontrasty dynamicznie za pomocą leciutkich, zupełnie pozbawionych ostentacji ruchów rąk. Nagłe crescenda wbijały w fotel, a Wiedeńczycy nawet w najgłośniejszych momentach potrafili zadbać o piękno dźwięku. Przepięknie wypadły także migotliwe tremolanda drewna czy polifoniczne odcinki o gęstej fakturze w drugim ogniwie. Wiedeńczycy grali niezwykle przejrzyście, a jednocześnie dźwięk miał odpowiednią masę. Była to jednakże masa zupełnie odmienna jakościowo od tej, którą można było usłyszeć w Brahmsie. A Blomstedt? Blomstedt to przecież legenda. Jego pojawienie się na estradzie każdorazowo wywoływało wśród publiczności wielkie poruszenie i burzliwe oklaski. Ten koncert był do głębi poruszający. Fakt, że artysta ten w wieku 95 lat muzykuje na tak wysokim poziomie ma w sobie coś niesamowitego. Natury jednak nie da się oszukać. Artysta porusza się z większą trudnością niż podczas koncertów w maju ubiegłego roku, potrzebuje asysty w dostaniu się na podium, dyryguje na siedząco i korzysta z partytury. Publiczność na koniec urządziła artyście huraganową i długą owację na stojąco.

foto. Martin Lengemann