Szymon Laks (1901 – 1983) należy do bardzo dużej grupy polskich kompozytorów, których utwory wykonywane i nagrywane są jedynie sporadycznie. Pierwszą część swojego życie spędził, kształcąc się w Wilnie i w Warszawie, gdzie oprócz kompozycji i dyrygentury studiował matematykę i filozofię. Później udał się do Paryża, gdzie kontynuował edukację muzyczną i gdzie w 1939 roku zastała go wojna. Laks trafił w 1942 roku do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, gdzie pracował jako kopista i dyrygent obozowej kapeli. To umożliwiło mu przeżycie, aczkolwiek doświadczenia obozowe były dla kompozytora potężną traumą. Z tego powodu po wojnie komponował rzadko, a zniszczenia wojenne spowodowały, że bezpowrotnie straciliśmy możliwość przekonania się jak brzmiały takie dzieła Laksa jak poemat symfoniczny Farys czy Blues symphonique na saksofon i orkiestrę.

Podczas wojny kompozytor stracił także dwa pierwsze kwartety smyczkowe, Pierwszy z roku 1928, Drugi z 1932. Album, jaki wydała firma DUX, gromadzi więc wszystkie zachowane kwartety smyczkowe Laksa, powstałe już w latach powojennych, kiedy kompozytor powrócił do Paryża. III Kwartet smyczkowy Na polskie tematy ludowe powstał w 1945 roku. To lekka i wdzięczna muzyka, w które wprawne ucho wychwyci rytmy oberka, mazurka i liczne cytaty ludowe. Lekki charakter tej muzyki jest zwodniczy. Kiedy weźmie się pod uwagę przeżycia kompozytora, można dojść do wniosku, że twórczość była dla niego bardziej metodą na ucieczkę od traum niż sposobem ich przepracowania.

Neoklasyczna lekkość i zwięzłość charakteryzują również dwa pozostałe kwartety, powstałe na początku lat 60. (w 1962 i w 1963 roku). W trzyczęściowym Drugim pobrzmiewają echa jazzu i bluesa, co nadaje mu kompletnie innego charakteru od swojego poprzednika. Jeszcze inny jest III Kwartet, najbardziej osobisty, najtrudniejszy emocjonalnie i najbardziej skomplikowany pod względem faktury i harmonii, ale też najciekawszy w odbiorze i najbardziej angażujący. Jest w muzyce Szymona Laksa jakiś taki typowo francuski wykwint, coś z wyrafinowanej elegancji, która przebija przez partytury wszystkich naszych kompozytorów którzy zakotwiczyli w stolicy Francji, od Eugeniusza Morawskiego po Aleksandra Tansmana czy Michała Spisaka.

Od strony wykonawczej albumowi nie można zarzucić absolutnie nic, można za to powiedzieć bardzo dużo dobrego o ich wrażliwości i zaangażowaniu Messages Quartet w przywracaniu odbiorcom muzyki Laksa. Dobrze się stało, że Panie zajrzały do tego rzadko wykonywanego repertuaru.

Szymon Laks

III Kwartet smyczkowy Na polskie tematy ludowe
IV Kwartet smyczkowy
V Kwartet smyczkowy

Messages Quartet
Małgorzata Wasiucionek – I skrzypce
Oriana Masternak – II skrzypce
Maria Dutka – altówka
Beata Urbanek-Kalinowska – wiolonczela

DUX