Zwykło się w muzycznym (pół)światku uważać Manfreda Piotra Czajkowskiego za utwór słabszy od pozostałych jego symfonii. Wysuwa się argumenty o niespójności, o powtarzalności materiału i bombastyczności. Zarzuty te zawsze wydawały mi się wydumane i świadczyły o czepialstwie krytykującego. Kiedy słuchałem tego utworu po raz pierwszy w grudniu 2005 roku pod batutą En Shao w FN – byłem zachwycony i oczarowany. Owszem, program jaki Czajkowski ułożył dla swego dzieła na motywach poematu lorda Byrona jest arcyromantyczny i w owej arcyromantyczności pretensjonalny. Pod względem muzycznym jest to „typowy” Czajkowski – melodyjny, dramatyczny, ekstatyczny i znakomicie instrumentowany. Scherzo w Manfredzie jest absolutnie rewelacyjne, a jego arabeskowe, eteryczne zakończenie brzmi niemal impresjonistycznie. Bardzo lubię ten utwór i chętnie sięgam po rozmaite jego interpretacje. A że Decca Classics wypuściła niedawno album z nowym nagraniem pod batutą znanego mi dotąd tylko z nazwiska Semyona Bychkova, postanowiłem przekonać się co i jak.

Mamy więc w dyskografii kolejnego Manfreda, a Bychkov ma tym samym na koncie drugi album z serii The Tchaikovsky Project (na pierwszym krążku znajduje się Patetyczna i Romeo i Julia). Czy jest czego słuchać? I tak i nie. Tak, bo zarówno jakość dźwięku, jak i gra Czech Philharmonic stoją na wysokim poziomie. Jest to dość specyficzny, przejrzysty dźwięk, który wypracował z tym zespołem jeszcze Jiří Bělohlávek (zwracałem na to uwagę TUTAJ oraz TUTAJ). Szkopuł w tym, że to, co pasowało do Stabat Mater Dvořáka i do koncertów Rachmaninowa, nie zdaje do końca egzaminu w przypadku tego nagrania Czajkowskiego. Być może byłoby inaczej, gdyby Bychkov postanowił swoją interpretację odromantyzować, odciążyć i przedstawić Manfreda w świeży i rześki sposób. Dyrygent zdecydował się jednak zastosować powolne tempa i podkreślić patetyczne i monumentalne aspekty dzieła. Taki patos w połączeniu z cienkim dźwiękiem CPO daje rezultaty przedziwne. Kulminacje w części pierwszej są teatralne i pełne ostentacji, tak samo jak rozciągnięty, powolny i sentymentalny drugi temat. Scherzo utrzymane jest w konsekwentnie powolnym tempie, które Bychkov stosuje również w trio, przez co rozmywa się forma. Orkiestracja tej części to prawdziwie koronkowa robota, a szybkie migotliwe przebiegi drewna i harf potrafią zachwycić i oczarować. Nie tutaj. Owszem, są śpiewne i nadal brzmią ładnie, brak tylko roziskrzenia i chochlikowatości o jaką Czajkowskiemu chodziło. Szkoda, że tak słabo słychać harfy, wprowadzające ożywczą rytmiczną pulsację. Pastoralna idylla w trzeciej części wypada świetnie ze względu na piękną grę sekcji drewna, tak samo jak burzliwy epizod w środku tej części. Ale finał utrzymany jest w zbyt powolnym tempie, aby wygenerować pożądaną dawkę energii. Ewidentnie brak tu ognia. Również w zakończeniu z wejściem organów przydałoby się więcej zdecydowania w grze orkiestry.

Nie zrozumcie mnie źle. To przyzwoite nagranie, które może się podobać, jeśli ktoś lubi w interpretacjach Czajkowskiego powolne tempa i sentymentalny wyraz. Dźwięk jest dobry, a gra orkiestry stoi na wysokim poziomie. Jednak Bychkov nie jest w stanie zdetronizować w tym utworze moich faworytów.

Piotr Czajkowski

Symfonia h-moll op. 58 Manfred

Czech Philharmonic Orchestra
Semyon Bychkov – dyrygent

Decca